Gıda zehirlenmesi, çeşitli organizmalar ya da bakteri toksinleri nedeniyle bozulmuş gıdaların tüketilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Gıdaların yanlış muhafaza edilmesi, kullanılması ya da pişirilmesi durumunda kontaminasyon meydana gelebilmektedir. Kontamine yiyeceklerin tüketilmesinden birkaç saat sonra başlayan gıda zehirlemesinin tipik belirtileri genellikle mide bulantısı, kusma ve ishaldir. Gıda zehirlenmesi çoğu hastada hafif seyreder ve tedavi gerektirmeden kendiliğinden iyileşir. Ancak ağır vakalarda tıbbi yardım için mutlaka hastanede tedavi gereklidir.
Gıda zehirlenmesi nedenleri
Kontamine yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi sonucunda ortaya çıkan gıda zehirlenmesinin en sık nedenleri arasında bakteriler, virüsler ve parazitler vardır. Gıdaların kontamine olmasındaki en büyük neden üretim, taşıma, depolama veya işleme esnasındaki hijyen yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Gıda zehirlenmesi üç grupta ele alınabilir.
Bakteri kaynaklı gıda zehirlenmesi
Gıda zehirlenmesinin en yaygın nedeni olan maddeler bakteriyel toksinlerdir. Bakteriyel gıda zehirlenmesine yol açan mikroorganizmalardan bazıları Salmonella, Escherichia coli, Campylobacter ve Listeria’dır. Bu bakteriler hayvansal gıdalardan bulaşmaktadır. Dolayısıyla bakteri ile kontamine olmuş gıdaların tüketilmesi ve bakterilerin vücutta toksin salgılaması ile gıda zehirlenmesi gerçekleşmektedir.
Bakteriyel olmayan gıda zehirlenmesi
Bakteriyel olmayan gıda zehirlenmesinin nedenleri şu şekildedir;
- Parazitler
- Arsenik, kurşun gibi ağır metaller
- Hayvan toksinleri
- Zehirli mantarlar
Virüse bağlı gıda zehirlenmesi
Virüslere bağlı bazı sindirim sistemi enfeksiyonları gıda zehirlenmesine neden olabilir. Bu enfeksiyonlar genellikle rotavirüsü, Norovirüs, hepatit A ve hepatit E virüsü kaynaklıdır.
Gıda zehirlenmesi belirtileri
Gıda zehirlenmesi belirtileri kaynağına ve tipine göre farklılık gösterebilmektedir. Bazı kişilerde hafif belirtiler görülürken bazı kişilerde çok ağır belirtiler görülebilmektedir. Gıda zehirlenmesinde yaygın görülen belirtiler arasında;
- Ateş
- Mide bulantısı ve kusma
- Karın ağrısı
- Halsizlik ve yorgunluk
- İştah kaybı
- Sulu veya kanlı ishal
Bulunmaktadır.
Bu belirtiler kontamine yiyeceklerin tüketiminden saatler sonra başlayabileceği gibi bazı kişilerde günler sonra da başlayabilmektedir. Gıda zehirlenmesi şüphesinin olduğu şiddetli belirtilerin varlığında mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Gıda zehirlenmesi tanısı
Hastalığın tanısı bireyin beslenme geçmişine bakılarak konulur. Doktor bireye yediği yiyecekler ve şikayetler ile ilgili çeşitli sorular sorduktan sonra dehidrasyon belirtileri mevcutsa fiziksel muayene yapar. Gıda zehirlenmesinin kesin nedenini belirlemek için kan testi, parazit muayenesi ve dışkı kültürü gibi tanı testleri gerçekleştirilebilir.
Gıda zehirlenmesi tedavisi
Gıda zehirlenmesinde belirtiler genellikle 1 ila 3 gün içerisinde kendiliğinden ortadan kalkar. Ancak bazı vakalarda zehirlenme uzun sürebilir ve tedavi gerektirebilir. Hastalığın tedavisinde genel amaç, ishal nedeniyle vücudu etkileyen dehidrasyonun etkisini azaltmak için kaybolan sıvının vücuda yeniden kazandırılarak sıvı dengesinin yeniden sağlanmasıdır. Bu nedenle hastalar bol miktarda sıvı tüketmelidir. Gerekli durumda hastaya, vücudun ihtiyaç duyduğu elektrolitleri içeren toz karışım verilebilir. Eğer hasta karışımı ağızdan sıvı yoluyla alamıyorsa damar yolu ile sıvı desteği gerekebilir.
Bakteri kaynaklı gıda zehirlenmelerinde doktor tarafından antibiyotik kullanımı uygun görülebilmektedir. Ancak antibiyotikler sadece bakteri kaynaklı zehirlenmeler için etkili olup virüslerin neden olduğu gıda zehirlenmelerinde kullanılmaz. Çünkü virüs kaynaklı gıda zehirlenmelerinde antibiyotik kullanımı semptomları daha da kötüleştirebilmektedir. Bu nedenle tedavi sürecinde antibiyotik doktor tavsiyesi üzerine kullanılmalıdır.
Gıda zehirlenmesine ne iyi gelir?
- Gıda zehirlenmesi nedeniyle hastalarda sıvı kaybı gerçekleşmektedir. Sıvı kaybının yerine konması için ishal diyeti ile beslenmeye geçilmelidir.
- Yağsız kuru gıdalar tercih edilmeli, muz veya pirinç gibi sindirimi kolay besinler tüketilmelidir.
- Süt ürünleri, kafein, alkol, nikotin, yağlı ve baharatlı ürünlerin tüketiminden kaçınılmalıdır.
- Hastalık ve dehidrasyon hastayı yoracağından bol bol istirahat edilmelidir.
- Gıda zehirlenmesinin belirtilerine göre probiyotik kullanımı doktor tarafından uygun görülebilmektedir.
- Potasyum açısından zengin olan muz, gıda zehirlenmesinin neden olduğu bulantı, kusma ve ishal belirtilerinin azalmasına yardımcı olur.
- Yoğurt, sarımsak ve limon gibi antibakteriyel özelliğe sahip besinler gıda zehirlenmesine neden olan bakteriler ile savaşmaktadır.
- Hastalığın neden olduğu bulantıyı bastırmak için sindirim probleminde kullanılan zencefil veya nane-limon gibi mideyi rahatlatıcı bitki çayları tüketilebilir.