Hidrosefali, beyinde ve beyin çevresinde sıvı birikmesi olarak tanımlanır. Hidro (su) ve sefali (baş) anlamına gelen Latince sözcüklerinin birleşiminden oluşan bir tanımlamadır. Hidrosefali hastalığında biriken bu sıvı, beyin-omurilik (BOS) sıvısıdır. Bu sıvının birçoğu beynin içindeki sıvı alanlarda bulunmaktadır. Amacı ise beyin ve omuriliği korumaktır. Beyin omurilik sıvısının dolaşım sırasında bir ya da birden fazla bölgede engellenmesine bağlı oluşan sıvı birikimine hidrosefali adı verilmektedir.
Beyin Omurilik Sıvısı Nedir?
Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) beyin hücrelerine, ihtiyacı olan besinleri iletir ve atıkları dokudan uzaklaştırarak beyin hücrelerini temizler. Normalde bu sıvı kan dolaşımı esnasında kana geri emilmektedir. Ancak hidrosefalide bu sıvının emiliminde sorunlar yaşanmaktadır. Sıvı beyin içinde birikerek, kafatası büyümesi, basınç artışı gibi sorunlara yol açar.
Hidrosefali Kimlerde Görülür?
Çocuklarda görülen ve doğuştan kaynaklanan hidrosefali hastalığı ileri yaşlarda da ortaya çıkabilmektedir. Hidrosefali hastalarının teşhisi genellikle doğumda, doğum öncesinde ya da erken bebeklikte konulmaktadır. Beyinde aşırı derecede sıvı biriken bebeklerin kafatasında büyüme ve çıkıntı görülebilmektedir. Kafada artan basınç kemiklerin genişleyerek ayrılmasına neden olur. Bu sebeple bebeğin kafası normalden daha büyük görünebilir. Hidrosefali hastalığı nadir olarak genetik bozukluk ya da gelişimsel bozukluklara bağlı da olabilir.
Hidrosefali Hastalığının Nedenleri
Beyin ve omurilik sıvısının yapımı ve emilimi arasındaki bozukluk sonucu oluşan hidrosefali, doğuştan ya da başka nedenlerden dolayı oluşabilir. Doğuştan oluşan hidrosefali, genetik nedenlere bağlı veya hamilelik sırasında oluşabilir. Hidrosefalinin olası nedenleri şunlardır;
- BOS’un normal şekilde akmasını engelleyen tıkanıklık
- BOS üretiminde artış
- Kan damarlarının BOS’u emme kabiliyetinde azalma
- Doğum esnasında oluşan kafa travmaları
- Erken doğum
- Beyin tümörleri
- Beyin içi kanamaları
- Beyindeki doğumsal kistler
- Doğumsal hidrosefali
- Dandy-Walker sendromu: Beynin bazı bölgelerinin gerektiği gibi gelişmediği durumdur
- Chiari malformasyonu: Beyin ve omuriliğin birleştiği ense bölgesinde meydana gelen bozukluktur
- Spina bifida: Omurilikte meydana gelen gelişim bozukluğudur
Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?
Kalıcı beyin hasarına yol açabilen hidrosefalinin belirtileri hastalığın başlangıç yaşına göre farklılık göstermektedir.
Yeni doğanda görülen hidrosefali belirtileri
- Başın normalden daha fazla büyümesi
- Bıngıldakta oluşan şişkinlik veya gerginlik
- Kafa damarlarının belirginleşmesi
- Büyümede yavaşlama
- Kusma
- Epileptik nöbetler
- Fiziksel ve motor gelişimin yavaş olması
- Dokunmaya zayıf tepki
- Huzursuzluk
- Zayıf beslenme
- Bebeğin çok az uyuması
- Bakışların aşağıya kayması
Daha Büyük Bebek ve Çocuklarda Görülen Hidrosefali Belirtileri
- Baş ağrısı
- Bulantı
- Ateş
- Kusma
- Bulanık ya da çift görme
- Başın anormal büyümesi
- Zayıf koordinasyon
- İletişim bozukluğu
- Yürüme ve konuşmada gerileme
- Nöbetler
- Duyu ve motor fonksiyonlarında kayıp
Yetişkinlerde görülen hidrosefali belirtileri
- Baş ağrısı
- Denge kaybı
- Uyku hali
- Mesane kontrolünde sorun
- Görme bozuklukları
- Sık sık idrara çıkma dürtüsü
- Konsantrasyon problemleri ve düşünce becerilerinde azalma
Yaşlılarda görülen hidrosefali belirtileri
- Hafıza kaybı
- Zayıf koordinasyon ve denge
- Mesane kontrolünde kayıp
- Yürüme zorluğu
- Hafıza becerilerinde kayıp
Hidrosefali tedavi yöntemleri nelerdir?
Hidrosefali tedavi edilmediğinde ölümcül bir hastalık olabilmektedir. Hidrosefali tedavisinde önceden meydana gelen hasarları tersine çevirmek mümkün değildir. Amaç, daha fazla beyin hasarı oluşumunu önlemektir. Tedavi beyin omurilik sıvısının normal akışını geri kazanmak için yapılır. Bunun için çeşitli cerrahi yöntemler bulunmaktadır.
Şant tedavisi: En sık tercih edilen tedavi yöntemidir. Beyin boşlukları içerişindeki fazla BOS’un, cilt altından ince bir boru aracılığıyla diğer vücut boşluklarına ilerletilmesi işlemidir. Şant genellikle ömür boyu takılı kalır ve fonksiyonunda bir sıkıntı olup olmadığı düzenli olarak kontrol edilir.
Tıbbi tedavi: Hidrosefalide BOS’ u azaltan birtakım ilaçlar hastalıkta düzelme sağlayabilmektedir.
Endoskopik üçüncü ventrikülostomi: Şant tedavisine alternatif olarak kullanılan yöntemdir. BOS’un dolaşım yollarında meydana gelen tıkanıklığın açılması ya da yeni yol açılması yöntemidir.
Hidrosefali komplikasyonları nelerdir?
Hidrosefali hastalığının oluşturduğu komplikasyonlar, hastalığın şiddeti ve nasıl ilerlediğine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Bebek doğduğunda ileri düzeyde hidrosefali varsa beyin hasarı ve fiziksel sakatlık riski olasıdır. Doğuştan hidrosefali bebekler, uzun vadeli komplikasyonlara yol açan kalıcı beyin hasarı yaşayabilirler. Bu çocuklarda ilerleyen zamanlarda şu komplikasyonlar görülebilir;
- Otizm
- Öğrenme güçlüğü
- Görme ve konuşma problemleri
- Sınırlı dikkat süresi
- Hafıza sorunları
- Fiziksel koordinasyon problemleri