Halk arasında fil hastalığı olarak bilinen lenfödem lenfatik sistemdeki bozukluk nedeniyle oluşan ve kolda ya da bacakta şişkinlik ile kendini gösteren bir hastalıktır. Estetik görünümü bozmakla birlikte yaşam kalitesini de olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle hastaları hem fizyolojik hem de psikolojik anlamda etkilemektedir.
Lenfatik Sistem Nedir?
Lenf sistemi lenfoid organlar, dokular, lenf düğümleri, lenf damarları ve lenf kılcal damarlarından oluşmaktadır. Bağışıklık sistemi ile birlikte çalışır. Vücut savunmasında koruyucu filtre görevi gören bir sistemdir.
Lenfödem Nedir?
Lenfatik sistemdeki bozukluk nedeniyle hücreler arası sıvıda artış meydana gelebilmektedir. Bu sıvı artışı lenf bezlerinde tıkanmalara neden olabilmektedir. Lenf sıvısı tıkanmalara bağlı olarak boşaltılamadığında vücutta kol ve bacaklarda şişmelere sebep olmaktadır. Bu durum lenfödem, halk dili ile ise fil hastalığı olarak adlandırılmaktadır.
Lenfödem (Fil Hastalığı) Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın en belirgin semptomu kol ve bacaklarda oluşan şişliklerdir. Bu şişlikler vücudun birçok bölgesinde ortaya çıkabilir. Ancak çoğunlukla kol ve bacakları etkiler. Genel olarak belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Vücudun belirli bölgelerinde şişlikler (çoğunlukla kol ve bacaklar, parmaklar, ayaklar)
- Şişkinlik olan bölgelerde hareket kısıtlılığı
- Cildin sertleşmesi, kalınlaşması
- Vücutta ağırlık hissi
- Tekrar eden enfeksiyonlar
- Görsel bozulmalar
- Siğil benzeri oluşumlar
Lenfödem (Fil Hastalığı) Nedenleri
Lenfödem oluşumunda rol oynayabilen etkenler aşağıdaki gibidir:
- Radyoterapi tedavisi
- Bazı cerrahi müdahaleler sonrası lenf yollarında hasar oluşması
- Travmalar
- Mantar hastalıkları
- Enfeksiyonlar
- Tümöral bozukluklar
- Lenf sistemini etkileyen kalıtsal hastalıklar
Lenfödem (Fil Hastalığı) Tipleri Nelerdir?
Oluşum sebeplerine göre lenfödem çeşitleri aşağıdaki gibidir:
- Primer (doğuştan gelen) lenfödem: Lenf damarlarının yapısal bozukluğuna bağlı olarak oluşan lenfödemdir. Kalıtsaldır ve doğuştan gelir.
- Sekonder lenfödem: Kanser tedavisi, operasyonlar, travmalar ve sonradan oluşan hastalıklar gibi çeşitli tetikleyicilerin etkisiyle ortaya çıkan lenfödem türüdür.
- Kronik venöz yetmezlik nedeniyle oluşan lenfödem: Toplardamarların kanı yeterli seviyede kalbe götürememesi şeklinde tanımlanan venöz yetmezlik lenf sistemine aşırı yük bindirmektedir. Bu durum da lenf kapaklarının işlevini yapamaz hale gelmesine ve lenfödem gelişmesine sebep olmaktadır.
- Lipödem sonucu oluşan lenfödem: Bacaklarda ya da kollarda simetrik olarak yağ artışına sebep olan lipödem lenf sistemini de olumsuz etkilemektedir. Vücutta yağ oranı arttığı için lenf sisteminin taşıması gereken sıvı ve protein miktarı da artıyor. Bu durum lenf sisteminin aşırı çalışmasına ve zamanla görevini yapamaz hale gelmesine sebep oluyor. Bunun sonucu olarak da lenfödem gelişebilmektedir.
Lenfödem (Fil Hastalığı) Nasıl Teşhis Edilir?
Öncelikle hasta öyküsü alınır. Lenfödemden şüphelenildiğinde hastalığa sebep olabilecek etkenler araştırılır. Tanı için genellikle Ultrason görüntülemesi yeterli olmaktadır. Bununla birlikte teşhis için farklı görüntüleme yöntemlerinden ve laboratuvar tetkiklerinden de yararlanılabilir.
Lenfödem (Fil Hastalığı) Nasıl Tedavi Edilir?
Tanı konulduktan sonra hastanın yaşı, hastalığın şiddeti ve hastalığın günlük yaşamı etkileme seviyesi gibi faktörler değerlendirilerek kişiye özel tedavi planlaması yapılır. Tedavide amaç sıvı birikimini en aza indirmektir. Bununla birlikte şişlikleri indirmek ve tekrar oluşmasını önlemek hedeflenir.
Tedavide altın standart kompleks dekonjestif (boşaltıcı) tedavidir. Bu tedavi; manuel lenfatik drenaj, kompresyon, bası giysileri, egzersiz ve cilt bakımı prosedürlerini içerir. Manuel lenfatik drenaj lenfödem hastalığına özel bir masaj tekniğidir. Ancak bu masajın yalnızca uzman hekim ya da lenfödem ile ilgili eğitim almış fizyoterapist tarafından yapılması gerekmektedir.