Sıtma, plazmodium parazitinin neden olduğu ateşli bir enfeksiyonel hastalıktır. Plazmodium paraziti, dişi anofel sivrisineklerinin ısırıklarıyla insana ulaşmaktadır. Sıtma enfeksiyonuna sahip olan kişiler genellikle yüksek ateş ve titreme şikayetleri yaşamaktadırlar. Hastalık ılıman iklimlerde nadir görülürken, tropikal ve subtropikal bölgelerde daha yaygın görülmektedir.
Çoğu sıtma paraziti, hastalığı tedavi etmek için kullanılan ilaçlara karşı dirençlidir. Uzun süren sıtma, karaciğer ve dalakta büyüme göstererek devamında sarılık ve kansızlığı beraberinde getirebilmektedir. Bunun yanı sıra zatürre de görülebilmektedir.
Sıtma hastalığı, sivrisinek dışında organ nakli, kan bağışı, greftler, enjektör ya da iğnelerin ortak kullanımı yoluyla da insanlara bulaşabilmekledir.
Sıtma belirtileri nelerdir?
Sıtmanın kuluçka süresi ortalama 7 gün olmakla beraber ateşli bir hastalıktır. Hastalıkta görülen belirtiler arasında şunlar yer almaktadır;
- Ateş
- Titreme
- Baş ağrısı
- Terleme
- Mide bulantısı ve kusma
- Kas ağrısı
- Yorgunluk
- Göğüs ve karın ağrısı
- Öksürük atakları
Sıtma olan kişiler zaman zaman atak geçirirler. Bu ataklar genelde titreme ile başlar ve yüksek ateş ile devam eder. Belirtiler tipik olarak sivrisinek tarafından ısırıldıktan sonraki birkaç hafta içinde başlamaktadır. Ayrıca bazı sıtma parazitleri vücutta bir yıla yakın süre uykuda kalabilmektedirler. Ataklar başlamadan birkaç gün önce halsizlik, iştahsızlık, sırt ve bacak ağrısı, baş ağrısı olabilmektedir.
Sıtma hastalığında erken tanı çok büyük önem taşımaktadır. İlerlemeye bağlı olarak gelişen organ yetmezliği hastada kalıcı hasara neden olmakla birlikte ölümle de sonuçlanabilmektedir.
Sıtma teşhisi
Sıtma teşhisi için tıbbi geçmiş gözden geçirilmelidir. Fiziksel muayene yapıldıktan sonra ise bazı kan testleri yapılmaktadır. Kan testleri sıtmanın tanısı için kesin yoldur. Ekstra yapılan kan testleri, hastalığın ciddi komplikasyonlara neden olup olmadığını araştırmak amaçlı yapılmaktadır. Sıtma birçok hastalıkla benzer belirtiler gösterdiğinden hastalığı ayırıcı belirtilerin saptanması büyük önem taşımaktadır.
Sıtma tedavisi nasıldır?
Hastalığın tedavisinde paraziti öldürmek amacıyla ilaç kullanılmaktadır. Kullanılacak ilaç türleri ve tedavi süresi, parazitin türüne, belirtilerin şiddetine, yaşa ve hamileliğe bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Sıtmaya karşı bir aşı henüz bulunmamıştır. Bu nedenle sivrisinek sokmalarına karşı kişisel korunma, hastalığın önlenmesinde büyük etkiye sahiptir.
Sıtma, klinik durumlarda aniden kötüleşme görülebilen ve acil müdahale gerektirebilen bir durumdur. Buna bağlı olarak tedavi edilmediği taktirde bilinç bulanıklığı, böbrek yetmezliği, nöbetler, solunum sıkıntısı, koma ve hatta ölüm ile sonuçlanabilmektedir.
Sıtma neden bulaşır?
Sıtma, sıcak ülkelerde yaygın görülmektedir. Bunun sebebi ise hastalığa neden olan anofel cins sivrisineklerin sıcak bölgelerde yaşamasıdır. Fakat buna rağmen her sıcak bölgede sıtma vakasına rastlanmayabilir. Hastalık açısından riskli bölgelere seyahat etmek, sıtmanın bulaşma riskini büyük ölçüde artırmaktadır. Riskli bölgelere seyahat ederken sıtma hastalığına karşı alınabilecek bazı önlemler vardır. Bu önlemler şu şekildedir;
- Uzun kollu ve kapalı kıyafetler giymek
- Konaklamak ve dinlenmek amacıyla kliması olan kapalı yerlerde bulunmak
- Sivrisinek koruyucuları kullanmak
- Bebek ve çocuklara kol ve bacakları örten giysiler giydirmek
- Sıtmadan koruyucu ilaçları hekim tarafından önerilen doz ve sürede kullanmak